Przez lata panowało przekonanie, że nadmierne korzystanie ze smartfonów, komputerów i innych urządzeń elektronicznych może szkodzić zdrowiu psychicznemu, szczególnie w późniejszych etapach życia. Termin „demencja cyfrowa” zyskał popularność, sugerując, że długotrwałe używanie technologii osłabia pamięć i zdolności poznawcze. Jednak ostatnie badania naukowe obalają te obawy, wskazując, że nowe technologie osobom po 50. roku życia mogą przynosić korzyści. Zamiast przyspieszać procesy neurodegeneracyjne, urządzenia elektroniczne wspierają aktywność umysłową seniorów, poprawiając ich jakość życia i pomagając w utrzymaniu sprawności poznawczej
Demencja cyfrowa? Mit obalony. To mówią najnowsze badania
Pojęcie demencji cyfrowej, spopularyzowane w latach 2010., opierało się na założeniu, że ciągłe korzystanie z ekranów prowadzi do przeciążenia mózgu i osłabienia funkcji poznawczych. Wczesne badania, często oparte na ograniczonych danych, sugerowały, że wielozadaniowość związana z technologią może negatywnie wpływać na koncentrację i pamięć. Jednak bardziej kompleksowe analizy, przeprowadzone w ostatniej dekadzie, przedstawiają zupełnie inny obraz. Badanie opublikowane w 2023 roku w „Journal of Cognitive Neuroscience” przez zespół z Uniwersytetu w Cambridge wykazało, że regularne korzystanie z urządzeń elektronicznych, takich jak tablety czy smartfony, przez osoby powyżej 50. roku życia wiąże się z lepszymi wynikami w testach pamięciowych. Uczestnicy badania, którzy aktywnie używali aplikacji do nauki lub gier logicznych, wykazywali mniejsze oznaki pogorszenia funkcji poznawczych w porównaniu z osobami unikającymi technologii. Te wyniki wskazują, że technologia, zamiast szkodzić, może działać jak narzędzie stymulujące mózg.
Stymulacja mózgu. Technologia jako trening umysłowy
Korzystanie z urządzeń elektronicznych wymaga od użytkowników nauki nowych umiejętności, takich jak obsługa interfejsów, wyszukiwanie informacji czy korzystanie z aplikacji. Dla seniorów te codzienne wyzwania stają się formą treningu umysłowego. Badania przeprowadzone przez Instytut Gerontologii na Uniwersytecie w Miami w 2022 roku pokazały, że osoby starsze, które regularnie używają komputerów do przeglądania internetu lub komunikowania się za pomocą mediów społecznościowych, mają lepsze zdolności rozwiązywania problemów i szybsze reakcje w zadaniach wymagających myślenia. Nauka obsługi nowych technologii angażuje różne obszary mózgu, w tym te odpowiedzialne za pamięć krótkotrwałą, uwagę i planowanie. Gry mobilne, takie jak sudoku czy aplikacje do nauki języków, dodatkowo wzmacniają te efekty. W jednym z eksperymentów seniorzy, którzy przez sześć miesięcy grali w gry logiczne na tabletach, osiągali wyniki porównywalne z osobami o dekadę młodszymi w testach na elastyczność poznawczą. Technologia staje się więc swoistym „siłownią dla mózgu”, pomagającą w utrzymaniu sprawności umysłowej.
Technologia łączy ludzi
Izolacja społeczna jest jednym z czynników zwiększających ryzyko demencji, szczególnie wśród seniorów. Nowe technologie, takie jak aplikacje do wideorozmów czy platformy społecznościowe, umożliwiają utrzymywanie kontaktów z rodziną i przyjaciółmi, co ma bezpośredni wpływ na zdrowie psychiczne. Badanie przeprowadzone w 2021 roku przez naukowców z Uniwersytetu w Sydney wykazało, że seniorzy korzystający z mediów społecznościowych rzadziej zgłaszali objawy depresji i lęku, a ich funkcje poznawcze były lepiej zachowane w porównaniu z osobami unikającymi takich platform. Regularna komunikacja online, nawet w formie prostych wiadomości, stymuluje mózg i pomaga budować poczucie przynależności. Co więcej, technologie takie jak fora internetowe czy grupy tematyczne pozwalają seniorom na wymianę doświadczeń i naukę nowych umiejętności, co dodatkowo wspiera ich aktywność umysłową. W erze cyfrowej samotność nie musi być codziennością, a technologia staje się mostem łączącym pokolenia.
Jak korzystać z technologii mądrze
Mimo licznych korzyści, nadmierne lub nieodpowiednie korzystanie z technologii może przynieść negatywne skutki. Długotrwałe patrzenie na ekrany, szczególnie przed snem, może zakłócać rytm dobowy, co wpływa na jakość odpoczynku i regenerację mózgu. Badania z 2023 roku przeprowadzone przez Instytut Zdrowia Publicznego w Londynie podkreślają znaczenie umiaru – seniorzy, którzy ograniczali czas spędzany przed ekranem do 3-4 godzin dziennie, osiągali najlepsze wyniki w testach poznawczych.
Ważne jest także dostosowanie technologii do indywidualnych potrzeb. Aplikacje z prostym interfejsem, duże czcionki i intuicyjna obsługa są bardziej przyjazne dla osób starszych. Organizacje na całym świecie, takie jak brytyjska Age UK, prowadzą warsztaty uczące seniorów korzystania z urządzeń elektronicznych, co pomaga przełamać bariery technologiczne i zachęca do świadomego używania smartfonów czy tabletów. Rozsądne podejście do technologii pozwala maksymalizować jej pozytywne efekty przy minimalizacji potencjalnych zagrożeń.
Technologia w walce z demencją. Nowe możliwości
Postęp technologiczny otwiera przed seniorami nowe możliwości w zapobieganiu demencji. Aplikacje do monitorowania zdrowia, takie jak te mierzące aktywność fizyczną czy przypominające o przyjmowaniu leków, wspierają ogólny stan zdrowia, który jest ściśle powiązany z funkcjami poznawczymi. Wirtualna rzeczywistość (VR) to kolejny obszar, który zyskuje na znaczeniu. Badania pilotażowe przeprowadzone w 2024 roku na Uniwersytecie Stanforda wykazały, że sesje VR, podczas których seniorzy uczestniczyli w symulacjach angażujących pamięć i orientację przestrzenną, poprawiły ich zdolności poznawcze o 15% w ciągu trzech miesięcy. Technologie te, choć wciąż w fazie rozwoju, pokazują ogromny potencjał w walce z neurodegeneracją. Co więcej, sztuczna inteligencja zaczyna odgrywać rolę w personalizowaniu programów treningowych dla mózgu, dostosowując je do indywidualnych potrzeb użytkownika. Przyszłość technologii w kontekście zdrowia seniorów rysuje się w jasnych barwach, oferując narzędzia, które jeszcze niedawno wydawały się fikcją.
Demencja cyfrowa: (c) Sadurski.com / GR
Zobacz też:
>
>